Hayvanat bahçelerinin var olma sebebi; 'insan tehlikesi'

Kosta Rika geçen hafta dünyada bir ilki gerçekleştirerek hayvanat bahçelerini kapatacağını ve tutsak hayvanları serbest bırakacağını duyurdu. Buralarda insanların hayvanlar üzerinde hâkimiyet kurduğunu düşünen çevre bakanı projenin 2014 yılında hayata geçeceğini belirtti. Peki, hayvanat bahçeleri gerçekten de hayvanların özgürlüğünü kısıtlıyor mu? Darıca Faruk Yalçın Hayvanat Bahçesi Genel Müdürü Veteriner Yücel Yılmaz'la görüştük, anladık ki, hayvanat bahçeleri, hayvanları insanlardan korumak i

 Faruk Yalçın Darıca Hayvanat Bahçesi başlangıçta bir kuş cenneti olarak kurulmuş. Merhum Faruk Yalçın sonrasında büyük bir hayvanat bahçesine dönüştürmüş burayı.  Şimdi oğlu İsmail Bey ilgileniyor. Kazanılan para hayvanların ve parkın masraflarını çıkartırsa ne ala... Kar etmediği gibi yılda bir buçuk milyon lira zarar ediyor. Genel Müdür Yücel Yılmaz ise olur da elimize para kalırsa onunla da diğer doğa derneklerine yardımda bulunuyoruz diyor ve ekliyor; ‘Bizler de hayvanat bahçelerini sevmiyoruz.’    - Sizin öncelikli hedefiniz nedir? Tür olarak nesli tükenmekte olan hayvanları çift olarak bir arada tutup, onların çoğalmasını sağlamak.    - Nasıl bir araya getiriyorsunuz, eşini nereden buluyorsunuz? Hayvanat Bahçeleri Birliği’ne üye olduğumuz için bu birlik bünyesinde 350’yi aşkın park var. Mesela aslanınız doğum yaptı çoğaldılar artık barınakta onları sayıları fazla olduğundan tutamıyorsunuz.  “Bu aslanı gönderebilirim” diye bildirimde bulunuyorsunuz. 350 hayvanat bahçesi içerisinden almak isteyen çıkarsa sizinle irtibata geçiyor.   BAHÇELER ARASI TAKAS   - Bu bir ücret karşılığında mı gerçekleşiyor?  Hayır. Tamamen değiş tokuş mantığında. Onlardan bir hayvan aldınız, karşılığında başka bir hayvan gönderme zorunluluğunuz yok.  Tek bir kural var. Bir hayvanat bahçesinde akraba iki hayvan bulunduramazsınız.    - Sebebi nedir?  İnsanlarda olduğu gibi hayvanlarda da akraba ilişkileri sakıncalıdır. Bunların bir listesini tutarız. Hangi aileden geldiği kayıt altına alınır.    - Doğal yaşamlarından hayvan getiriyor musunuz parka? Bu mümkün değil. Hayvanat bahçeleri doğal yaşamdan hayvan almaz. Hepsi diğer bahçelerden gelir. Doğal yaşamdan bir aslan buraya gelse sıkıntıdan tüm telleri parçalar ve saldırgan olur. Ama bu koşullarda doğan bir hayvan kolaylıkla ortamına uyum sağlar.    - Bu anlamda hayvanların karakterini bozmuş olmuyor muyuz?  Tabii ki. Şöyle bir şey var. Hayvanat bahçesinde çalışan insanlar, hayvanat bahçesini seviyor ya da bu kurumu destekliyor diye bir şey yok.  Bizler de hayvanat bahçelerine karşıyız. Ama günümüzde hayvanat bahçeleri zorunlu artık. Bundan 60-100 yıl önce hayvanlar doğal yaşamında sağlıklı bir şekilde yaşıyordu. Ama şimdi baktığınızda bir Anadolu Vaşak’ının nesli tükenmek üzere.  Bizim bahçemizde bir tane var doğal yaşamdan geldi.  Vurulmuş bir şekilde geldi. Ölecekti. Biz onu kurtardık, iyileştirdik, doğal yaşamına salsak yine vurulacak belki de bu sefer ölecek.    - Yani hayvanları yine kendimizden koruyoruz… Evet. Avcılığın önüne geçilemiyor ama bunun dışında da bir sürü etken var.  Yere attığımız her çöp, kurulan her fabrika, kesilen her ağaç doğanın dengesini bozuyor.  Bunu okullarda seminerlere gittiğimiz zaman öğrencilere anlatıyoruz. Birinci amacımız insan tehlikesinden hayvanları korumak.    - Aslında hayvanların nesillerinin tükenmesini önlüyoruz ama çoğalmalarını sağlayamıyoruz tam olarak. Bir nevi numune olarak türlerinin hayatta kalmasını sağlıyoruz, doğru mudur?  Evet, mesela ömürleri de kısa. Bir alsan 18 yıl yaşıyor.  Bu hayvanat bahçelerinde 20-22 yıla çıkabiliyor ama 20 yaşına kadar sağlıklı yaşayacağının da bir garantisi yok. Çünkü ne kadar burada doğal yaşam sağlasak da yapay bir ortam. Biz her zaman sağlıklı bir şekilde üretmeyi hedefliyoruz.  Yeter ki üretelim mutlaka bir başka hayvanat bahçesine gönderilir ve yaşamı orada devam eder.    NUH'UN GEMİSİ GİBİ OLACAĞIZ   - Nesli tükenen hayvanları kaç yıl daha numunelik olarak yaşatabiliriz?  Her 13 dakikada bir canlı türü yok oluyor. İklimsel değişikliklerin de büyük etkisi oluyor. Hayvanların sayısı giderek azalıyor. Mesela penguenler şok bir ölüm yaşayabiliyor. Bir iki tane değil aynı anda binlercesi ölebiliyor.  Avcılık, doğayı kirletmek ve bir sürü etken bunlara sebep oluyor. Özellikle bu durum çöpten başlıyor. Elimizdeki bir çöpü, çöpe atma zahmetinde bulunamıyoruz. Kullandığımız her şey plastik ve kanserojen madde içeriyor.  Mesela sakız. Umursamadan yere attığımız ufacık bir sakız kuşların boğazına takılıyor ve ölüyorlar. İstanbul’da kuş ölümlerinin yüzde 80’i yere atılan sakızlar yüzünden oluyor. Gelecekte açıkçası hayvanat bahçeleri Nuh’un Gemisi gibi olacak. Dediğiniz gibi her hayvandan birer tane numune kalacak.    - Kaç kişilik bir ekip çalışıyor burada? Biz kış döneminde 60 kişiyiz, yaz döneminde ise 130’a kadar çıkabiliyoruz. Benimle birlikte 3 veteriner ve bir biyoloğumuz var. Onların da altında bölüm sorumluları ve onlardan sonra da bakıcılarımız yer alıyor.    - Hayvanat bahçelerini kapatıp hayvanları doğal yaşamlarına bırakmak bizim ülkemizde neredeyse imkânsız gözüküyor?  Hayvanat bahçeleri, insanların hayvanlar üzerinde hâkimiyet kurması gibi gözüküyor ancak bu hâkimiyet hayvanların doğal yaşamında yok mu? Eğer insanların hayvanlar üzerinde bu hâkimiyetleri olmasa zaten hayvanat bahçelerine gerek kalmaz. Doğada daha çok zarar veriyorlar. Daha çok hükmediyorlar.     - Kosta Rika’nın hayvanat bahçesini kapatmasını nasıl yorumluyorsunuz? Hayvanat bahçelerini yaptılar ama baktılar doğalarında zaten var kapatma kararı verdiler. Biz bugün buradan doğaya 10 hayvan salsak geriye 2 tane kalmaz. Hayvanı doğasında rahat bırakmıyoruz toplum olarak.     TÜRKİYE’DEKİ DİĞER HAYVANAT BAHÇELERİ NEREDE?   - Atatürk Orman Çiftliği Hayvanat Bahçesi 1933 yılında tarıma ve halka zarar veren hayvanları teşhir amacıyla kurulmuş. O zamanki adıyla Gazi Terbiye Enstitüsü hocalarından Necdet Pençe projesini çizerek inşaatların yapılmasını sağlamış. Bugünkü hayvanat bahçesi 29 Ekim 1940 yılında Ankara’da hizmete açılmış.   - Gaziantep Hayvanat Bahçesi Gaziantep Hayvanat Bahçesi, 100 hektarlık alanıyla Türkiye’nin alan olarak en büyük hayvanat bahçesi olup, Avrupa’da belli bir sıralamaya girmiş. Gaziantep Hayvanat Bahçesi’nde 90 türden 929 hayvan barındıran bir kuş kafesi, 74 türden 2700 hayvana ev sahipliği yapan bir akvaryumu, 8 türden 30 hayvanı barındıran bir maymun evi, bir sürüngen evi geyik, ceylan, at, zebra, deve, kanguru ve dağ keçisi gibi otçul hayvanların ve aslan, kaplan, leopar ve ayı gibi etçil hayvan çeşitlerinin bulunduğu bir sürü bölüm var.    - İzmir Hayvanat Bahçesi İzmir Fuar Hayvanat Bahçesi, İzmir Kültürpark içerisinde, 9 Eylül Kapısı ile Cumhuriyet Kapısı arasında bir mevkide yer alıyor. Hayvanat bahçesinde 21 tür memeli, 50 tür kanatlı, 17 tür sürüngen olmak üzere 88 tür ve 1000 adet hayvan barınıyor. Her yıl ortalama 450.000 kişi tarafından ziyaret edilen bahçe 18.000m² alanda doğal bitki örtüsüyle 73 yıldır halka hizmet veriyor.    - İzmir Doğal Yaşam Parkı İzmir Doğal Yaşam Parkı İzmir’in Çiğli ilçesinin Sasalı beldesi civarında İzmir Büyükşehir Belediyesi tarafından kurulan Avrupa’nın en büyük doğal yaşam parklarından biri... Park doğal yaşama uygun olarak 425.000 metrekarelik alana kurulu. Hayvanlar burada kendi doğal ortamları gibi bir alanda kafes ve tel olmadan yaşıyor.    - Soğanlı Hayvanat Bahçesi Soğanlı Hayvanat Bahçesi (Bursa Hayvanat Bahçesi), Bursa’da 1998 yılında hizmete açılan Avrupa standartlarındaki ilk hayvanat bahçesi. Bursa Hayvanat Bahçesi’nde hayvan barınakları doğal yaşama uygun olarak düzenlenmiş. İzmir - İstanbul yolu üzerinde gecekondu önleme bölgesinde kurulu. İçinde 9 gölet, yürüyüş yolu, 3000 ağaç (çoğu meşe) bulunuyor.