1. Dünya savaşında esir düşen askerler, Darıca'da çalışıyordu

Savaşın kaderi başa olamaz üzere Rusya gibi daha büyük bir değişime sebep olacak olan Çanakkale Savaşı Türk askerini zafer ide sonuçlanmıştı. Bir kaç saate Çanakkale Bozasını geçmek hesabı yapan İngilizler büyük bir mağlubiyet alarak geri çekilmek zorunda kalmıştı. Savaş sırasında İngiltere’nin kaybına dair verilen rakamlar içerisinde esirler için herhangi bir miktardan bahsedilmemiştir. Ancak savaş sırasında esir alınan askerlere dair bilgiler dikkate alındığında, akıbeti bilinmediği için kayıp olarak geçen 8.394 kişinin esir alındığını kabul ediyor The Times gazetesinde çıkan bir köşe yazısına göre, Çanakkale Cephesi’nde ölen İngiliz askerleri haricindeki kayıp sayısı, 8.394 olarak ifade edilmişti. Osmanlı Devleti’nin İngiltere’den en çok esir aldığı bir diğer cephe ise Irak’tı. Bu cephede gerçekleşen Kut’ül-Ammare Savaşı’nda 13.672 asker İngiliz ordusundan esir alındı. Ele geçirilen esirler, Anadolu coğrafyasının farklı bölgelerinde bulunan 43 ayrı kampta tutulmuşlardı. Kamplarda tutulan esirler, herhangi bir millet ayrımı yapılmaksızın karma halde tutuldular. Çünkü İngiltere’nin hangi sömürgesinden ya da dünyanın hangi coğrafyasından geldiğine bakılmaksızın İngiltere ordusu içerisinde savaşırken Osmanlı Devleti tarafından esir alınan askerlerin tamamı, İngiliz esiri olarak kabul edilmişti. Geriye kalan esirler, Anadolu’nun çeşitli bölgelerindeki ihtiyaçlar da dikkate alınarak gerekli görülen diğer kamplara gönderilmişti. Kocaeli bölgesinde bulunan esirler için toplam 5 kamp oluşturulmuştu. Bu kamplar Adapazarı, Darıca Çimento Fabrikası, Derince, Eskihisar ve İzmit’ti. O yıllarda Kocaeli’ye bağlı bir yer olan Adapazarı, İngiliz esirlerinin bulunduğu çalışma kamplarından biriydi. Kampın açılış tarihi bilinmemekle birlikte 13 Kasım 1917 tarihi itibariyle 6’sı Hintli olmak üzere toplam 142 İngiliz esiri burada yaşamaktaydı. Darıca Çimento fabrikası savaş esirlerinin çalıştırıldığı bir fabrika oldu. Darıca, İngiliz esirlerinin bulunduğu çalışma kamplarından bir tanesiydi. Burada bir esir kampı açılmasının sebebi, Darıca’da bulunan çimento fabrikasının savaş başlayınca üretiminin düşmesiydi. Üretimin devam ettirilebilmesi için Osmanlı Devleti, farklı cephelerden aldığı esirleri çimento fabrikasında çalıştırmıştı. Kampın üretim yapılan bir yer olması nedeniyle savaşın ilk yıllarında açıldığı düşünülmektedir; ancak bu konuda net bir kaynak tespit edilememiştir. Çalışma kampı olduğu için esir sayısında sürekli değişkenlik yaşanması muhtemeldir. Toplamda kaç esirin burada tutulduğu bilinmese de Ağustos 1918 tarihi itibariyle kampta 49 İngiliz, 34 Hintli ve 2 Fransız esir bulunmaktaydı. Bir diğer esir kampı ise demiryolu hattı üzerinde bulunan Derince kampıydı. Kampın açıldığı tarih bilinmemektedir. 1918 yılı Ağustos’unda kampta 200 Rus ve Sırp ile 6 Hintli vardı. Bu tarihten önce kampta kaldıkları bilinen 20 İngiliz, Derince’nin batısında bulunan Eskihisar’daki çimento fabrikasına gönderilmişti. O yıllarda çok küçük bir kasaba olan Eskihisar’da esir kamplarında birine ev sahipliği yapıyordu. Eskihisar’da Ağustos 1918’de 33 İngiliz ve 60 Hintli esir, çimento fabrikasında çalıştırılmaktaydı. Kocaeli’deki en önemli esir kampı ise İzmit’te bulunuyordu. Toplam 89 İngiliz esirin bulunduğu bilinen kamp Kocaeli bölgesinde bulunan kamplardan farklı olarak İzmit kampı, Anadolu’daki esir kamplarını ziyarete gelen Kızılhaç Heyeti tarafından 5 Ocak 1917’de bizzat ziyaret edilmişti. Belediye hizmetlerinde çalıştırılmak üzere İzmit’e getirilen esirler arasında salgın hastalık çıkması çalışma konusunu rafa kaldırmıştı. Belediye hizmetleri görevinden alınan esirler, esaretlerinin devamındaki dönemde askerî idare gözetiminde tutulmuşlardı. Esirler için şehir dışında tahtadan bir ev tahsis edilmişti. Esirler, giriş kat dâhil toplam sekiz odaya yerleştirilmişti. Odalarda en az altı, en fazla dokuz kişi kaldığı biliniyor. Esirlerin gezinti için kullandıkları bahçe son derece küçüktü. Bu alan haricinde dışarıda dolaşmaya izin verilmiyordu; çünkü esirler arasında tifüs salgınının yaşanması kamp yönetimini tedirgin etmişti. 1. Dünya Savaşı sonrası imzalan Mondros ateşkes anlaşmasına göme Osmanlı Devleti elindeki tüm esirleri teslim etmek zorunda kaldı. Anlaşma göre, Kocaeli’de bulunan esir kamplarındaki tüm esirler Önce İstanbul’a, oradan da İngiltere’ye gönderildi. Daha sonra ise bu esir kampları kapatıldı.